De zoektocht naar schilder Peter Visser en zijn werk kent een geschiedenis van ongeveer 50 jaar. Het begint met eerste vermeldingen in 1971, gevolgd uitgebreid onderzoek van historische vereniging Ampt Epe in de jaren 1970-2000 en ten slotte het werk van de Visser Commissie vanaf 2014.
Deze website is de meest recente stap van Commissie. De website biedt de gelegenheid om een breed publiek met het werk van Visser kennis te laten maken, de kennis van Visser en zijn werk te verdiepen, een en ander goed vast te leggen en actueel te houden.
En passant zal het wellicht leiden tot herontdekking van oude ‘Vissers’ die uit het zicht zijn verdwenen. Misschien zelfs wel tot nieuwe werken, waarvan het bestaan tot nu toe niet algemeen bekend is.
Eerste vermeldingen
De eerste vermelding van het werk van Peter Visser stamt uit 1971 [1]. H. Huibers gaf in een nog onbekende krant een beschrijving van een dorpsgezicht van Wijhe. Hij kende de maker van het schilderij niet en dacht dat het werk stamde uit de Franse tijd.
Vervolgens verschenen in 1973 twee ‘Vissers’ in het boekje ‘Heerde in oude ansichten’ [2]. Het boekje toonde afbeeldingen van Heerde en Veessen.
Herman Hannink publiceerde vervolgens in 1975 het ‘Gezigt op Raalte’ in ‘Raalte, rond de oude plaskerk’ [3].
Verdere publicaties over werken van Visser verschenen in Epe en Heerde in 1976 [5][6]. Omstreeks datzelfde jaar werden ongeveer 12 originele ‘Vissers’ getoond op een zogenaamde Ring-tentoonstelling in het gemeentehuis van Epe. Dat was als onderdeel van een tentoonstelling over oud-schilders van Epe en omstreken. Details van die tentoonstelling zijn inmiddels verloren gegaan.
Daarna verschenen afdrukken van Heino in 1980 [8], Laren in 1993 [11] en Welsum in 1995 [12]. Al die tijd bleef onbekend wie Visser was en waar hij vandaan kwam. Dat veranderde door het onderzoek van historische vereniging Ampt Epe.
Onderzoek Ampt Epe

Gezigt op het Nijbroek (spoorloos)
De eerste die een zoektocht naar Visser begon was G.S. van Lohuizen, de toenmalige voorzitter van de historische vereniging Ampt Epe. Dat was in 1976 [4]. Hij vermeldde dat hij op dat moment tekeningen van Visser kende van Epe, Oene, Heerde, Vorchten, Hattem, Welsum, Nijbroek, Olst, Garderen, Laren en Hummelo. Bijzonder daarvan zijn Vorchten en Laren, omdat ze later weer uit het zicht verdwenen. Het duurde tot 2017 tot ‘Laren’ opnieuw kon worden opgespoord, voor ‘Vorchten’ duurde het tot 2020.
Van Lohuizen publiceerde opnieuw in 1987 [10]. Op dat moment wist hij nog steeds niet wie Visser was. Wel gaf hij een overzicht van de ‘Vissers’ die hij in de loop der jaren was tegengekomen. Hij kwam tot een totaal van 22. Een daarvan, ‘Gezigt op het Nijbroek’, is op dit moment wel op een foto bekend, maar verder is hij spoorloos. Een aantal andere die Van Lohuizen noemt, Hattem, Zalk en kopie van Elburg, zijn anno 2020 geheel uit het zicht verdwenen.
De sleutel tot de schilder Visser werd in 1998 gevonden door W. Terwel, op dat moment voorzitter van Ampt Epe [13]. Hij bladerde door de gemeenterekeningen van Epe van rond 1860 en vond daarin bij toeval een nota van schilder P. Visser uit 1858 voor het aanbrengen van nummers op brandslangen. Terwels speurwerk leverde op dat Visser als Peter in Doetinchem was geboren en zich in 1855, via Elburg, in Oene als verver had gevestigd. Terwel vond overigens geen aanwijzingen dat verver Peter Visser ook daadwerkelijk de maker was van de schilderijen die we van de man kennen. Het is wel zeer aannemelijk, maar tot op dit moment is dat nog niet definitief vastgesteld.
Visser Commissie

Gezigt op Zwartsluis (fragment)
In 2014 begon een werkgroep onder de naam Visser Commissie met een nieuw en omvangrijk onderzoek dat tot op de dag van vandaag voortduurt. Via sociale media en publicatie in dag- en weekbladen op de Oost-Veluwe, Salland en de Achterhoek werden ongeveer 35 bekende en nog onbekende ‘Vissers’ opgespoord [16][19][20]. Het leverde unieke exemplaren op die nog niet eerder waren gevonden, zoals ‘Zwartsluis’, ‘Vilsteren’ en ‘Gorssel’.
Bij uitgebreide rondreizen door de streek werd met alle eigenaren gesproken en zo werden alle werken en hun bezitters verenigd in een grote tentoonstelling in 2015 in dorpshuis de Arend in Nijbroek [17]. Het was een historische dag. Daarna volgden nog kleinere tentoonstellingen in Welsum en Oene, de laatste ter gelegenheid van de 200ste geboortedag van de schilder.
Tentoonstelling in Nijbroek, 2015
Tentoonstelling in Nijbroek, 2015
Ondertussen werd de speurtocht voortgezet en dienden zich nog nieuwe ‘Vissers’ aan van ‘Welsum’ (in Amsterdam [21]) en ‘Lochem’ (via Historisch Genootschap Lochem Laren Barchem).
De meest markant zoektocht was het opsporen van ‘Laren’. Van Lohuizen had al in 1976 van het bestaan ervan gewag gemaakt, maar het werk was weer uit het zicht verdwenen. In 2017 besloten leden van de Visser Commissie zich op een zondagochtend in het centrum van het dorp te posteren.
Ze namen zich voor om daar de eerste de beste passant aan te spreken en het schilderij te traceren door zich te laten doorverwijzen naar anderen. Dat slaagde uiteindelijk na ongeveer een maand en gesprekken met meer dan dertig inwoners uit Laren en omgeving.
Website
Daarna werd het stil en leek de bron van ‘Vissers’ te zijn opgedroogd.
Nu, in 2020, is de website www.petervisser-schilder.nl van start gegaan en is de verwachting dat er een verdere uitbreiding en verdiepingsslag van Vissers werk kan worden gemaakt.
Alle historische verenigingen in het werkgebied van Visser zijn uitgenodigd om bijdragen aan de website te leveren. Het heeft inmiddels geleid tot de ‘herontdekking’ van Vorchten, die na publicatie erover in 1973 uit het zicht was verdwenen.
Literatuur
Literatuur
- H. Huiberts, Onbekend krantenartikel, 12 december 1971
- Heerde in oude ansichten, Europese Bibliotheek, 1973
- Herman Hannink, Raalte rond de oude Plaskerk, Uitgeverij Waanders, Zwolle, 1975
- G.S. van Lohuizen, De tekenaar P. Visser, Ampt Epe 38, Ampt Epe, april 1976
- Epe en Oene 800 jaar, Epe, 1976
- Heerde historisch gezien, 1976
- Vragen staat vrij, Reformatorisch Dagblad, 22 februari 1980
- Jan Bieleman, Heino, een geschiedenis van mens en plaats, 1980
- Wegwijzer uit de moeilijkheden, Deventer Dagblad, 1 oktober 1987
- G.S. van Lohuizen, Ampt Epe 81, Ampt Epe, december 1987
- Laren in oude ansichten, Europese Bibliotheek, 1993
- Erna Zijlstra, Welsum 700 jaar, Welsum, januari 1995
- W. Terwel, het mysterie “P. Visser”, Ampt Epe 124, oktober 1998
- Zicht op Voorst, uitgave nr. 8, Oudheidkundige Kring Voorst, 2002
- Freek Bomhof, geen titel, ongedateerd
- Zoektocht naar het werk van Peter Visser, De Stentor, 26 november 2014 / 5 februari 2015
- Marten Brascamp, Voorst schrijft geschiedenis met Tentoonstelling P. Visser, Kroniek 38-1, Oudheidkundige kring Voorst, 2015
- Het mysterie ‘P. Visser’, herdruk van artikel uit 1998, Ampt Epe 201, 2015
- Zoektocht naar schilderij ‘Het dorp Garderen’, Nieuwsblad De Band, 12 mei 2015
- Schilderij Het dorp Garderen gevonden, Nieuwsblad De Band, 20 mei 2015
- Marten Brascamp en Ita van Dijk, Peter Visser en de oude school van Welsum, Olster Erfgoed, september 2017
- "Gezigt op de Zwartsluis", getekend door Peter Visser, Sluziger Kroniek 81, december 2017
- Aquarel Gesicht op Laren heeft historische waarde, Lochemse Courant, ongedateerd
- Sfeer in Oene, Stichting Behoud, krantenartikel, onbekende datum
- De Horsterbrug, Stichting Behoud, krantenartikel, onbekende datum